Tendencje do ruchu, który później nazwano symbolizmem można było odczuć przez cały XIX wiek. Kulminacyjny był rok 1890, gdy tendecje te wyjątkowo się nasiliły i umownie stwierdza się, że jest to początek symbolizmu. Ruch malarski rozwijał się razem z literackim, pozostając z nim w ścisłym związku – wyrażał on ten sam sprzeciw wobec realizmowi i impresjonizmowi. Zarówno nurt literacki jak i malarski wyrastały bowiem z tych samych założeń filozoficznych, które wyrażano synkretycznie poprzez różne dzieła.
Edward Munch - Krzyk Najbardziej znany z obrazów norweskiego malarza o szkockich korzeniach.
Najbardziej znany z obrazów norweskiego malarza o szkockich korzeniach.
W nurcie symbolizmu najistotniejszy był symbol poprzez który artyści wyrażali to, czego nie można było według nich wyrazić słowem. Tylko to, czego nie dało się wyrazić słowem mogło bowiem zostać tematem dzieła. Symbolizm był początkiem nowej ery, głosił dominację ducha nad ciałem. Artyści tworzyli dzieła o bardzo głębokiej metaforze. Głosili odejście od jakiegokolwiek odzwierciedlania rzeczywistości poprzez malarstwo, miało ono przedstawiać duchowość, a nie cieszyć oko. Metafory, często wręcz niezrozumiałe (nawet dla samego artysty – sztuka nieprzedstawiająca), miały prowadzić do uzyskania pewnego stanu świadomości, który towarzyszył artyście podczas tworzenia dzieła. Przedstawiano często głębokie, subiektywne przemyślenia człowieka sięgające daleko w wyobraźnię, poza granice racjonalnego myślenia i poznania.
Gustav Klimt - Pocałunek
Twórczość symbolistów była wyrazem sprzeciwu wobec kultowi rozwoju, nauki, materializacji i dehumanizacji społeczeństwa. Na przekór naturalistom, symboliści dążyli do ukazywania tematyki psychologicznej, metafizyki dostrzeganej tylko przez intuicję, emocje, czy podświadomość. Chcieli oni w ten sposób dotrzeć do tego co niedostępne poprzez poznanie racjonalne, poza byt realny, do tego co transcendentne.
Fernand Khnopff – Sztuka
Symbolistami byli jedni z najbardziej znanych artystów w historii sztuki – Paul Gauguin, Gustav Klimt, czy Edvard Munch. Inspiracji szukali w sztuce japońskiej, średniowiecznej, XV-wiecznym malarstwie włoskim. Najsilniej nurt ten oddziaływał we Francji, ale znalazł swoich przedstawicieli w każdym państwie europejskim, w tym także w Polsce (Jacek Malczewski, Józef Mehoffer).
Jacek Malczewski – Meduza
We Francji Paul Gauguin po konflikcie rodzinnym, szukał wyciszenia w wiosce Pont-Aven, gdzie jednocześnie wielu malarzy szukało ciekawych plenerów. Wśród nich znajdowali się także obcokrajowcy, w tym Polak Władysław Ślewiński Gauguin objął niejako patronat nad nimi. Zgromadzenie malarzy zaś nazwano później od nazwy miejscowości – szkołą z Pont-Aven. Artyści ci tworzyli poprzez malowanie czystych plam koloru. Grupa zakończyła działalność w 1891, gdy jej przywódca wyjechał na Tahiti.
Paul Gauguin – Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy?
