Styl artystyczny obejmujący wiele dziedzin sztuki, w Polsce znany jako secesja – narodził się u schyłku XIX wieku wzbudzając od samego początku szereg sprzecznych opinii oraz silnych emocji. Z jednej strony zachwycał nowatorów znudzonych historyzmem występującym w sztuce XIX stulecia, z drugiej zaś budził niesmak wśród artystów przywiązanych do tradycji, harmonii i klasycznej formy.
Szukając źródeł owego oryginalnego, choć krótko trwającego zjawiska, należy cofnąć się do połowy XIX wieku, kiedy to w 1848 roku w Anglii założone zostało tajemnicze Bractwo Prerafaelitów – młodych artystów głoszących zerwanie z akademizmem (ich zdaniem „skostniałym”) zafascynowanych estetyką okresu włoskiego quattrocenta, postulujących odrodzenie sztuki poprzez rzemiosło artystyczne, a także odrodzenie moralne ludzkości poprzez wychowanie w kulcie piękna.
Salon secesyjny. Fot. Musee d’orsay.
Meble secesyjne
Wyznający powyższe idee angielski ruch Arts& Crafts nadał rzemiosłu artystycznemu rangę Sztuki, zapowiadając tym sposobem międzynarodowy styl – secesję, za której główne ośrodki w Europie uznaje się Francję, Hiszpanię, Belgię czy Austrię. W każdym państwie wykształciły się oryginalne cechy charakterystyczne owego stylu, obejmującego nie tylko malarstwo, rzeźbę czy architekturę, ale również szeroko pojętą sztukę użytkową z meblami i ceramiką włącznie.
Meble Mackintosh. Fot.: Museum of Glasgow.
Anglia
Jednym z najsłynniejszych angielskich projektantów mebli secesyjnych był Mackintosh. Jego wizytówką stały się meble o bardzo wysokich, pionowych oparciach wykonanych z kratownicy, lub dwóch pionowych szczeblin, u góry spiętych płaskim owalnym elementem z wyciętą sylwetką lecącego ptaka.
Witryna Bovy. Fot.: The Metropolitan Museum of Art.
Belgia
Meble Henriego van de Veldego charakteryzują się typową dla secesji giętą linią i płynnymi kształtami podkreślającymi strukturę, a także masywnością i rzeźbiarskim opracowaniem detali dekoracyjnych. Elementy konstrukcyjne i ornamentalne przenikają się tworząc harmonijną całość.
Gustave Serurrier Bovy tworzył meble o płynnej linii – ażurowe elementy oraz wygięte listwy dodawały im lekkości. Konstrukcje i fornir wykonane były zazwyczaj ze szlachetnych gatunków drewna. Projektował także meble bliższe geometrycznej stylistyce niemieckiego Jugendstilu lub wiedeńskiej secesji.
Buterfly Bed, Galle. Fot.: artnet.com.
Francja
Artyści francuscy (skupieni głównie w ośrodkach w Paryżu i Nancy) stosowali ornamenty zaczerpnięte ze świata roślin oraz owadów, zacierając tektonikę mebla. Prace ebenistów paryskich cechowała symetria, wyrafinowane kształty, proste, oszczędne formy, jednobarwna tapicerka. Nie stosowali markieterii w przeciwieństwie do ebenistów Z Nancy (Galle), którzy dzięki materialistycznemu traktowaniu elementów konstrukcyjnych otrzymali formy organiczne, zoo,orficzne oraz rzeźby.
Galle – tworzył meble z najszlachetniejszego drewna drzew owocowych, orzecha oraz mahoniu. Markieterie zazwyczaj przedstawiały pejzaż lub motywy roślinne. Lekkości dodawały im ażurowe dekoracje obramień oraz obrzeży.
Meble Henri de Velde. Fot.: Musee d’orsay.
Wiedeń
Meble wiedeńskie charakteryzowała powściągliwa forma o zgeometryzowanej lub lub linearnej dekoracji często z ażurowymi elementami, głównie w formie kratownicy. Stosowano także inkrustowane ponneaux (drewno owocowe, macica perłowa). Wyróżniają się meble projektowane przez Josefa Hoffmanna, wykonywane w fabrykach giętych m.in. Thonet.
Jadalnia, Josef Hoffmann. Fot.: New York Art.
