Narodziny futuryzmu miały miejsce we Włoszech, w kraju przepełnionym zabytkami minionych epok oraz szacunku do tradycji. Może fakt ten wydawać się nieco sprzeczny z ogólnymi spostrzeżeniami, ale nie gdzie indziej jak właśnie w Mediolanie w roku 1910 zawiązała się grupa, która dostrzegała w postępie technicznym nadzieję na uzdrowienie ludzkości. Na tle kontrastu tradycji z wynalazkami wyostrzył się rodzaj buntu futurystycznego. Mediolan był w tym czasie najbardziej uprzemysłowionym z miast włoskich. Wyznawcy nurtu działali ściśle według z góry przyjętych założeń i zasad, zawartych w manifeście Filippo Tommasa Marinettiego pod koniec roku 1908, a opublikowanych 20 lutego 1909 roku w paryskim dzienniku Le Figaro.
Filippo Tommaso Marinetti
W manifeście możemy znaleźć słowa: To z Włoch rzucamy w świat ten nasz manifest gwałtowności niszczycielskiej i podpalającej, którym ustanawiamy dziś Futuryzm, ponieważ chcemy uwolnić ten kraj od śmierdzącej gangreny profesorów, archeologów, zawodowych przewodników i antykwariuszy. Ponadto zawarty jest w nim kult maszyny i szybkości. Jednakże to nie jedyny manifest ruchu, który się pojawił i wytyczał ścieżki rozwoju artysty. W roku 1910 opublikowano Manifest malarstwa futurystycznego, autorstwa Umberto Boccioniego. Tekst ten został ponadto sygnowany przez Carla Carrę i Luigiego Russolo. Początkowo malarze musieli sprostać problemowi, wynikającemu z próby wcielenia teorii do sztuki. Boccioni posiadał ambicję stworzenia od podstaw nowego stylu oddającego ducha współczesnej epoki.
Umberto Boccioni, „Dinamismo di un footballer” (1913), Museum of Modern Art
Carlo Carra, Women on the Balcony, 1912
Luigi Russolo, The Revolt, 1911
W roku 1911 w Mediolanie odbyła się pierwsza wystawa malarzy futurystycznych, w której uczestniczyli wyżej wymienieni przedstawiciele. Zamiarem artystów było wywołanie oburzenia wśród opinii publicznej, jednakże ona przyjęła ją z umiarkowanym zainteresowaniem. Ponadto
w prasie nie zabrakło pozytywnych ocen wystawy. Jeden z artykułów szczególnie zbulwersował futurystów. Otóż Ardengo Soffici we florenckim „Le Voce” podsumował wystawę jako błazenadę oraz oskarżył o zastosowanie prymitywnych środków formalnych. Wznieciło to ogromne oburzenie wśród artystów i zapoczątkowało spór. Cała historia konfliktu zakończyła się dość zaskakująco, kiedy to Soffici dołączył do ruchu futurystów.
Natalia Gonczarowa, Cyclist
W przedrewolucyjnej Rosji futuryzm przyjął się na gruncie artystycznym bardzo dobrze, ale malarze nigdy nie stworzyli jednolitej grupy. Po zwycięstwie rewolucji część artystów przyjęła postawę wrogą a część neutralną.
Futuryzm włoski w latach 1909-1914 objął wszystkie dziedziny twórczości: muzykę, poezję, teatr i sztuki plastyczne. Światopogląd został przeszczepiony na kręgi działań artystycznych w innych krajach. Do podstawowych zasad należało wypowiedzenie sprzeciwu wobec wszelkim przejawom paseizmu. Jednym z głównych ich celów było zerwanie wszystkich więzów z tradycją i przeszłością. Bunt obejmował również sprzeciw wobec Watykanu i systemu monarchicznego, jak i instytucjom, które regulują życie publiczne. Wszelkie postępy techniczne stanowiły podwaliny swego rodzaju religii. Postulowano od definitywnego odejścia od naśladownictwa natury i dotychczasowej sztuki. Kult przemocy i siły, a w konsekwencji wojny sprawiał, że członkowie ruchu chętnie wstępowali do armii, w czasie przystąpienia Włoch do wojny światowej.
Z perspektywy czasu wydaję się, że wysiłek twórców ruchu futurystycznego stał się syzyfową pracą. Jednak ich prace są przepełnione pasją, gdzie banalna rzeczywistość staję się jednością przesiąkniętą wszechobecnym rytmem.
