Samowar
Jest to urządzenie metalowe do przygotowywania herbaty, charakterystyczne dla Rosji. Samowary używane są także w innych krajach. Pierwsze samowary rosyjskie pojawiły się około połowy XVIII wieku i nawiązywały do form czajników. Od połowy XIX wieku samowary, które wyrabiano fabrycznie prawie zawsze miały stempel oraz zaznaczony na kranach rozmiar. We współczesnych samowarach zamiast podgrzewania wody węglem stosuje się grzałki elektryczne.
Najbardziej znane wytwórnie samowarów czynne były w takich miastach jak Tuła, Petersburg i Moskwa. Obecnie samowary są nadal wykonywane w Tule, gdzie właśnie znajduje się najstarsza wytwórnia czynna od 1779 roku. Przy tej fabryce samowarów mieści się muzeum tulskich samowarów.
Konstrukcja samowara
Samowar składa się ze zbiornika na wodę przez który przechodzi pionowo rura na węgiel drzewny, pokrywy i podstawy. Na dole znajduje się ruszt i boczne otworki doprowadzające powietrze. W części dolnej zbiornika mieści się kranik do spuszczania wody, a u góry miejsce na czajniczek przeznaczony do parzenia esencji. Niektóre tzw. samowary-kuchnie wewnątrz posiadały przegródki. W takim urządzeniu można było jednocześnie gotować potrawy oraz wodę na herbatę. Każda część posiadała wówczas osobną przykrywkę.
Materiałem do wykonania samowaru mógł być mosiądz, miedź, brąz, stal tulska, żeliwo. Często samowary były srebrzone, złocone lub niklowane.
Poszczególne części samowara:
- Korpus
- Dzban/rura (przeznaczona na węgiel drzewny)
- Kratka
- Uchwyt
- Wałek uchwytu
- „Koło” górnej części ścianki
- Podstawa samowara
- Pokrywa
- Miejsce na czajniczek (zw. „konforka”)
- Uchwyty, tzw. „szyszki” oraz tzw. „podszyszki” (gwoździe do mocowania „szyszek”)
- Otwór przeznaczony do odparowywania
- tzw. „Malinka” – gwint do „podszyszek”
- Kran
- Zawór
- Obudowa kranu
- Denko
- Otwory do wdmuchiwania powietrza
- „Szyjka” dolnej części samowara
- Zaślepka/przykrywka zamykająca dzban
Z historii samowara…
Samowary rozpowszechniły się w 2 połowie XVIII wieku. W wieku XIX miały różnorodne kształty, wymiary oraz rozwiązania konstrukcyjne. Wszystko było uzależnione od funkcji którą pełnił określony samowar. Pojawiły się tzw. „samowary-kawiarki” niewielkich rozmiarów, często z maszynką spirytusową lub żarowe. Do wnętrza takich samowarów wstawiano naczynie z kawą. Znane były również samowary podróżne. Tego typu przedmioty cieszyły się popularnością. Samowar podróżny był zaopatrzony w składane nóżki i uchwyty. Zazwyczaj samowary były bogato zdobione i występowały w komplecie z czajnikiem. Warto zaznaczyć, że zasadnicza konstrukcja samowara pozostała bez zmian na przestrzeni wieków. Zmieniała się forma, materiał oraz sposób dekoracji. Posiadanie samowara w domu było świadectwem komfortu i przytulności. W ciągu XIX i XX wieku samowar stał się jednym z najbardziej charakterystycznych elementów życia codziennego Rosji. Aktualnie wzrasta zainteresowanie samowarem i wykonywane są różne modele.
Bibliografia:
Калиничев С., Самовары России, Мoсквa 2014.
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. K. Kubalska-Sulkiewicz, M. Bielska-Łach, A. Manteuffel-Szarota, Warszawa 2012.
